Πως ο Άσαντ διευκόλυνε και στήριξε την ανάπτυξη της ΙΣΙΣ

Από το ξεκίνημά του ΙΣΙΣ στο Ιράκ μέχρι την ταχεία εξάπλωση του στη σύγκρουση στη Συρία, μία κυβέρνηση έχει διευκολύνει την ανάπτυξη της ομάδας περισσότερο από κάθε άλλη: το καθεστώς του Μπασάρ αλ-Άσαντ.

Την περασμένη εβδομάδα, μια απόφαση του Πρωτοδικείου των Ηνωµένων Πολιτειών στην Ουάσινγκτον, απένειμε σχεδόν $ 350 εκατομμύρια στις οικογένειες των δύο Αμερικανών που σκοτώθηκαν στην Ιορδανία το 2005 από τους προκατόχους της οργάνωσης του σημερινού Ισλαμικού Κράτους (ΙΣΙΣ). Το σημαντικό σημείο της υπόθεσης ήταν όταν το δικαστήριο έκρινε υπεύθυνο: το καθεστώς του Μπασάρ αλ-Άσαντ, που πρόσφατα παρουσιαζόταν στον κόσμο ως την τελευταία γραμμή άμυνας σε μια τρομοκρατική κατάληψη της Συρίας. Η υπόθεση αυτή αναδεικνύει μια αγνοημένη ιστορία, η οποία ξεκίνησε το 2002, όταν το καθεστώς Άσαντ χορήγησε εγγύηση στο ΙΣΙΣ και προώθησε την ανάπτυξη του, πρώτα για να αποσταθεροποιήσει το μετα-Σαντάμ Ιράκ και αργότερα το Λίβανο, και από το 2011 για να δυσφημίσει και να καταστρέψει την εξέγερση κατά του Άσαντ στη Συρία.

Η ομάδα ΙΣΙΣ ιδρύθηκε στις αρχές του 2000, με τα χρήματα των σπόρων της Αλ-Κάιντα σε ένα στρατόπεδο ελεγχόμενο από τους Ταλιμπάν στο Αφγανιστάν. Ο ιδρυτής του ΙΣΙΣ  Αμπού Μουσάμπ Αλ Ζαρκάουι, δεν ορκίζεται επισήμως υποταγή στον Οσάμα Μπιν Λάντεν μέχρι το 2004, αλλά οι δύο συγκεντρωμένοι πόροι, ιδίως στο Millennium Plot (σχέδιο μιας σειράς ισλαμιστικών/χαριτζιτικών τρομοκρατικών επιθέσεων),  έμελλε να στοχεύσουν την πατρίδα του Ζαρκάουι στην Ιορδανία και το Διεθνές Αεροδρόμιο του Λος Άντζελες.

Αφού οι ΗΠΑ ανέτρεψαν τους Ταλιμπάν στον απόηχο της 9/11, ο Μπιν Λάντεν πήγε στο Πακιστάν και ο Ζαρκάουι πήγε στο Ιράν. Ο Ζαρκάουι στη συνέχεια μετακόμισε στο Ιρακινό Κουρδιστάν, τον Απρίλιο του 2002, συμμετέχοντας στο Ανσάρ αλ-Ισλάμ, μια ομάδα που ο ίδιος και η Αλ Κάιντα είχαν την συν-χορηγία, οι οποίες διεξήγαγαν πόλεμο εναντίον της εκλεγμένης Κουρδικής κυβέρνησης που προστατεύονταν από την Αγγλο-Αμερικανική ζώνη απαγόρευσης πτήσεων. Η Ανσάρ είχε διεισδύσει σε ανώτερα επίπεδα μέσω πρακτόρων του καθεστώτος του Σαντάμ Χουσεΐν, σύμφωνα με Κουρδικές πληροφορίες, που είχαν πιάσει επίσης το Σαντάμ να παρέχει «υλικοτεχνική υποστήριξη, χρήματα, όπλα, μεταφορά και ασφαλή σπίτια» για την Ανσάρ. Κάθε εχθρός των Κούρδων ήταν φίλος του Σαντάμ ακόμη και πριν από τον αναπροσανατολισμό της εξωτερικής πολιτικής του Σαντάμ στα μέσα της δεκαετίας του 1980,  όταν άρχισε να χρησιμοποιεί ισλαμιστικές ομάδες ως όργανα για σκοπούς της δικής του Μπααθικής κυβέρνησης  (η οποία αργότερα επεκτάθηκε σε εσωτερική πολιτική).

Μέχρι το Μάιο του 2002, o Ζαρκάουι ήταν στη Βαγδάτη με μια ομάδα πάνω από δώδεκα τζιχαντιστών που συνδέονταν με την  Αλ-Κάιντα συμπεριλαμβανομένων: το διάδοχο του Ζαρκάουι, Αμπού Χάμζα αλ-Μουχάτζιρ, ένας Αιγύπτιος από καιρό συνδεδεμένος με την Αλ Κάιντα ο οποίος συνελήφθη το 2014, ενώ εκπαίδευε τζιχαντιστές στη Λιβύη, ο Θιράτ Σεχάτα, και ο Αμπού Χουμάμ αλ Σούρι, ο οποίος πήγε να γίνει ο στρατιωτικός επικεφαλής της Τζαμπχάτ αλ Νούσρα (η Αλ-Κάιντα στη Συρία). Ο Ζαρκάουι, ο οποίος είχε σχετικά ελεύθερη μετακίνηση στο εσωτερικό του Ιράκ, αναχώρησε από το Ιράκ στις αρχές του καλοκαιριού του 2002 για να πάει σε μια διαδικασία στρατολόγησης στην Ανατολή.

Κατ ‘αρχάς, ο Ζαρκάουι πήγε στο Ain al-Hilweh, ένα παλαιστινιακό στρατόπεδο στο νότιο Λίβανο γνωστό για την ισλαμιστική/χαριτζιτική μαχητικότητα του, και στη συνέχεια προς τη Συρία. Ο Ζαρκάουι προσέλαβε πολλούς Σύριους, ιδίως τον τελευταίο εκπρόσωπο του ΙΣΙΣ, Ταχά Φαλάχα, καλύτερα γνωστός ως Αμπού Μοχάμεντ αλ-Αντνάνι. Από τη Συρία, ο Ζαρκάουι διοργάνωσε-με τη συνενοχή του Άσαντ-τη δολοφονία ενός διπλωμάτη των ΗΠΑ, του Λόρενς Φόλεϊ, στην Ιορδανία. Το πιο σημαντικό, ο Ζαρκάουι διοργάνωσε, σε συνεργασία με τη Συριακή μυστική αστυνομία, τα δίκτυα που θα έφερναν τους ξένους τζιχαντιστές στο Ιράκ, μετά την πτώση του Σαντάμ.

Κατά τη διάρκεια της εισβολής στο Ιράκ, ο Μαχμούντ αλ-Αγκχάσι (ψευδώνυμο: Αμπού αλ-Κάκα), ένας ψευτοΣάλαφι ακτιβιστής στο Χαλέπι, είχε πάει από πόρτα σε πόρτα μαζεύοντας νεαρούς άνδρες για να πάνε και να ξεκινήσουν δήθεν τζιχάντ στο Ιράκ, οι οποίοι στη συνέχεια αφέθηκαν να περάσουν στο Ιράκ χωρίς να παρεμποδίζονται από τους Σύριους συνοριοφύλακες. Ο Αλ Αγκχάσι ήταν μια επένδυση του Άσαντ στη παροχή πληροφοριών. Σε όλη τη διάρκεια της κατοχής του Ιράκ υπό την ηγεσία των ΗΠΑ, η Συρία ήταν ο κύριος αγωγός για τους ξένους εθελοντές του ΙΣΙΣ, που αποτελούσαν την συντριπτική πλειοψηφία των βομβιστών αυτοκτονίας.

Με τη ροή ξένων μαχητών στο Ιράκ φτάνοντας τους 100 το μήνα, από το τέλος του 2007, σχεδόν αποκλειστικά από τη Συρία, οι αμερικανοί κομάντος πέρασαν στην ανατολική Συρία στις 26 Οκτωβρίου, το 2008 και σκότωσαν τον κύριο υπεύθυνο για τον αγωγό, τον Μπαντράν αλ Μαζίντι (Αμπού Γαντίγια) , ένα διαμεσολαβητή ο οποίος απάντησε άμεσα στην ηγεσία του ΙΣΙΣ. Η επιδρομή έγινε όταν η ΗΠΑ αποκάλυψε ένα μέλος του εσωτερικού κύκλου του Αλ-Μαζίντι-ο οποίος είχε, παρεμπιπτόντως, εργαστεί για τον Άσαντ. Η εποπτεία του Αλ-Μαζίντι από το καθεστώς Άσαντ ήταν πιο άμεση από τη διείσδυση του δικτύου του με μυστικούς πράκτορες, που ήταν απλώς ένα πρόσθετο στρώμα επιτήρησης από ένα ολοκληρωτικό καθεστώς που χρησιμοποιεί την τρομοκρατία ως μέσο της πολιτειακής οργάνωσης.

Οι  ΗΠΑ γνώριζαν καλά ότι ο Αλ-Μαζίντι λειτουργεί εν γνώσει της Συριακής κυβέρνησης, ειδικά με τον κουνιάδο του δικτάτορα, Ασέφ Σαουκάτ, επικεφαλής της Στρατιωτικής Υπηρεσίας Πληροφοριών, από τις πληροφορίες που συγκεντρώθηκαν κατά τη διάρκεια των πέντε ετών από τον εξαντλητικό πόλεμο στο Ιράκ.

Οι τζιχαντιστές προσγειώνονταν στο διεθνές αεροδρόμιο της Δαμασκού και αποστέλλονταν στην ανατολική Συρία, όπου ζούσαν σε ασφαλή σπίτια διοικούμενα από τη Στρατιωτική Υπηρεσία Πληροφοριών και είχαν πρόσβαση σε ένα «δίκτυο των στρατοπέδων εκπαίδευσης», όπου τα ανώτερα μέλη του ΙΣΙΣ είχαν τακτικές συναντήσεις με Σύριους αξιωματούχους της Στρατιωτικής Υπηρεσίας Πληροφοριών, συμπεριλαμβανομένου του Σαουκάτ. Αυτοί οι τζιχαντιστές στη συνέχεια περιφέρονταν ελεύθερα στο Ιράκ, αλλά ήταν σε θέση να επιστρέψουν στη Συρία για να λάβουν ιατρική θεραπεία εάν τραυματίζονταν.

Ήταν η Υπηρεσία Πληροφοριών Ασφαλείας του Συριακού Στρατού, που ο δικηγόρος των Η.Π.Α.  Φ.Ρ. Τζένκινς μήνυσε για λογαριασμό της Λίνας Μανσούρ Θουνειμπάτ, και τον Μουσάμπ Άχμαντ Χόρμα, οι οποίοι σκοτώθηκαν στο ξενοδοχείο από βομβιστικές επιθέσεις του ΙΣΙΣ στο Αμμάν, το Νοέμβριο του 2005. Οι οικογένειες τους θα πληρωθούν από το Φιλανθρωπικό Ταμείο για θύματα τρομοκρατίας του Κράτους των Ηνωμένων Πολιτειών. Αυτή είναι η δεύτερη απόφαση των ΗΠΑ ώστε να αποκαλύψει την ευθύνη του Άσαντ σε μια πράξη δολοφονίας από το ΙΣΙΣ.

Το 2008, ένα δικαστήριο των ΗΠΑ διαπίστωσε ότι ο Άσαντ παρείχε ουσιαστική βοήθεια για τον Ζαρκάουι και (την οργάνωση των προκατόχων του ΙΣΙΣ) την Αλ-Κάιντα στο Ιράκ και ότι αυτό οδήγησε στο θάνατο, με τους αποκεφαλισμούς του Τζάκ Άρμστρονγκ και του Τζακ Χένσλεϊ, και οι δύο Αμερικανοί πολίτες. Η απόφαση του δικαστηρίου χορήγησε περισσότερα από $ 400 εκατομμύρια στις οικογένειες.

Ωστόσο η συνεργασία δεν έπαψε μετά το θάνατο του Αλ Μαζίντι. Το 2009, απεσταλμένοι του καθεστώτος Άσαντ, του ΙΣΙΣ και του ηττημένου Ιρακινού κόμματος του Μπααθικού καθεστώτος, συναντήθηκαν άμεσα στη Συρία και σχεδίασαν επιθέσεις στο Ιράκ. Η βομβιστική επίθεση στη Βαγδάτη τον Αύγουστο του 2009 ήταν η δεύτερη πιο θανατηφόρα του πολέμου στο Ιράκ και δεν στόχευε δυνάμεις των ΗΠΑ, αλλά μάλλον  ιδρύματα της Ιρακινής κυβέρνησης. Το Ιράκ απέλασε τον πρεσβευτή της Συρίας σε απάντηση στην επίθεση.

Δεδομένου ότι η Συριακή επανάσταση ξεκίνησε το 2011, αυτά τα παλιά δίκτυα έχουν «γυρίσει», ρέοντας από το Ιράκ στη Συρία. Ενώ αυτό μπορεί να φαίνεται σα μια σχεδόν περίπτωση δείγματος της υποστροφής, υπάρχει μια διαφορά: αυτή είναι μια θελημένη υποστροφή, και η βοήθεια του καθεστώτος Άσαντ στο ΙΣΙΣ δεν παύει, ακόμη και αφότου η ομάδα άρχισε να δαγκώνει το χέρι που την έτρεφε. Ο Άσαντ κατανόησε νωρίς ότι το να έχει το ΙΣΙΣ ως εχθρό θα μπορούσε να τον σώσει. Ο Άσαντ είπε από την αρχή των διαδηλώσεων εναντίον του ότι η Συρία αντιμετωπίζει μια σεχταριστική, τζιχαντιστική εξέγερση που είχε ξυπνήσει από το εξωτερικό, και έκανε ό, τι μπορούσε για να το κάνει αυτό πραγματικότητα.

Τον Μάρτιο του 2011, έντεκα ημέρες μετά την εξέγερση που ξέσπασε – σε αυτό το χρονικό στάδιο είχαμε μια ειρηνική κίνηση διαμαρτυρίας – ο Άσαντ αποφυλάκισε 246 βίαιους ισλαμιστές/χαριτζήτες. Υπήρξαν επακόλουθες αποφυλακίσεις ισλαμιστών/χαριτζητών το Μάιο και τον Ιούνιο του 2011, καθώς το καθεστώς ενέτεινε την καταστολή του σχετικά με τους διαδηλωτές και διεύρυνε στοχευμένες δολοφονίες εναντίον κοσμικών ακτιβιστών. Όπως αποστάτες έχουν εξηγήσει: «Το καθεστώς δεν άνοιξε μόνο την πόρτα στις φυλακές και άφησε αυτούς τους εξτρεμιστές έξω, τους διευκόλυνε στη δημιουργία ενόπλων ταξιαρχιών τους». Ένας από αυτούς τους αποφυλακισμένους σκοτώθηκε την περασμένη Πέμπτη: ο Αμρ αλ-Άμπσι, ένας από τους πιο ανώτερους ηγέτες του ΙΣΙΣ, που ήταν ζωτικής σημασίας για τη διαμόρφωση του ψευτοχαλιφάτου.

Το ΙΣΙΣ εμφανίστηκε δημοσίως το 2013 και άρχισε την κατάσχεση εδάφους. Ο Άσαντ είχε χτίσει τη στρατηγική του κατά της εξέγερσης στο κομμάτι της μετατόπισης. Από την έναρξη των αεροπορικών επιθέσεων στις απελευθερωμένες περιοχές, θα μπορούσε να αποφευχθεί να πάρει μορφή οποιαδήποτε εναλλακτική κυβέρνηση και θα μπορούσε απλά να αδειάσει τη χώρα από εκείνους που του αντιτίθονταν ή συμπαραστέκονταν στην αντιπολίτευση, εξ ου και η κρίση των προσφύγων στην Ευρώπη.

Είναι αξιοσημείωτο ότι από το Νοέμβριο του 2013 μέχρι και το Νοέμβριο του 2014, ο Άσαντ επιτέθηκε στο ΙΣΙΣ μόλις στο έξι τοις εκατό μέσα στο χρόνου. Αυτό ήταν αφού το ΙΣΙΣ εισβάλλει στο Ιράκ, προειδοποιώντας τον κόσμο για την ύπαρξή του. Ο Άσαντ άρχισε καθαρά συμβολικά χτυπήματα, στις περιοχές που ήταν υπό την κατοχή του ΙΣΙΣ, προσπαθώντας να παρουσιάσει τον εαυτό του ως μέρος του παγκόσμιου αντιτρομοκρατικού συνασπισμού. Αυτοί οι αριθμοί παραμένουν σε μεγάλο βαθμό αμετάβλητοι και η Ρωσία συνεχίζει την ίδια πολιτική.

Από τη στρατιωτική επέμβαση της στη Συρία, η Ρωσία έχει στόχο συστηματικά τη μετριοπαθή αντιπολίτευση με πάνω από ογδόντα τοις εκατό των αεροπορικών επιδρομών της. Τον Οκτώβριο, η Ρωσία διευκόλυνε το ΙΣΙΣ να κάνει τα μεγαλύτερα εδαφικά κέρδη του σε έξι μήνες στο Χαλέπι, όταν βομβάρδισε εκατοντάδες αντάρτες που είχαν κρατήσει γραμμή εναντίον του ΙΣΙΣ. Το καθεστώς Άσαντ είχε προηγουμένως παίξει αυτό το ρόλο: μια πολεμική αεροπορία υπέρ του ΙΣΙΣ, και μάλιστα γινόταν τόσο απροκάλυπτα που μέχρι και το Στέιτ Ντιπάρτμεντ των ΗΠΑ τους κάλεσαν να μείνουν εκτός από όλο αυτό. Εν τω μεταξύ, ο ενεργειακός τομέας της Συρίας είναι μια κοινή εγκληματική επιχείρηση του καθεστώτος Άσαντ και της ΙΣΙΣ, με τη Ρωσία ως ενδιάμεσο φορέα, παρέχοντας εκατομμύρια δολάρια σε μετρητά, μέσω του συνδεδεμένων ολιγαρχών του Κρεμλίνου, τα οποία παρέδωσε ο Άσαντ στο ΙΣΙΣ και στους τεχνικούς που κρατούν αυτές τις εγκαταστάσεις σε λειτουργία.

Ο Άσαντ είχε έναν πρωταρχικό στρατηγικό στόχο από τότε που η εξέγερση ξέσπασε στη Συρία: παρουσιάζει στον πληθυσμό και στον κόσμο μια δυαδική επιλογή μεταξύ του δικτάτορα και των τρομοκρατών. Το ΙΣΙΣ συμμερίζεται το στόχο αυτό και έχει εργαστεί σε συνδυασμό με το καθεστώς, άμεσα και έμμεσα, ώστε να εξαλειφθούν όλες οι εναλλακτικές μη-ΙΣΙΣ του καθεστώτος. Η απόφαση την περασμένη εβδομάδα στην Ουάσιγκτον και η κατά πολύ παραμελημένη δικαστική απόφαση του 2008 είναι υπενθυμίσεις ότι αυτή η συνεργασία δεν ξεκίνησε χθες. Έχει παρελθόν η συνεργασία Άσαντ με ΙΣΙΣ που έθεσε τις βάσεις του χαλιφάτου έτσι ώστε να ριζώσει τόσο γρήγορα. Η κυνική επιθυμία του Άσαντ να κάνει τους εξτρεμιστές το πρόσωπο της αντιπολίτευσης επέτρεψε στο ΙΣΙΣ να επεκταθεί σχεδόν ανεμπόδιστα.

Kyle Orton

Μετ. Σαφίγια