Οι Άραβες πρέπει να μελετήσουν τους Ρώσους και τους Κινέζους

Παρόλο τον ζήλο ορισμένων Ρώσων υπερ-εθνικιστών που ‘σνομπάρουν’ και απαξιούν τη Σοβιετική κληρονομιά, άλλοι ακόμα αισθάνονται ότι η Ε.Σ.Σ.Δ, το μαμούθ που ανταγωνίστηκε τις Η.Π.Α. για την κυριάρχηση στον κόσμο, ήταν ένα αποτελεσματικό εργαλείο προώθησης των ρωσικών ενδιαφερόντων, ανεξαρτήτως αν το είχαν ως πρόθεση οι ‘διεθνιστές’ Μπολσεβίκοι ή όχι.

Θεωρώ ότι αυτή η ιδιαίτερη διαπίστωση απέχει ακόμα πολύ απ’ το να διευθετηθεί εντός της Ρωσίας ή έξω από αυτή τη χώρα, που οι Άραβες και οι μουσουλμάνοι γνώρισαν αρχικά μέσα από τα ταξίδια του Άχμεντ ιμπν Φαδλάν το 922 μ.Χ., κατά τη διάρκεια της κυριαρχίας του Αββασίδη χαλίφη Αλ-Μούκταντιρ, ο οποίος απέστειλε μαζί του μία επιστολή  στον ‘Βασιλιά των Σλάβων’, στους οποίους συμπεριελάμβανε βεβαίως και τους Ρως.

Απ’ την άλλη πλευρά, πιστεύω ότι έχουμε αποτύχει ως Άραβες να γνωρίσουμε τον Ρωσικό λαό, την κουλτούρα του, την ιστορία του, όπως και τα ενδιαφέροντα του, παρά το γεγονός ότι ήταν από τους πιο διαδραστικούς ‘ευρωπαϊκούς’ λαούς στις σχέσεις τους με τον αραβικό και τον μουσουλμανικό κόσμο. Χωρίς να εστιάζουμε ιδιαίτερα στο θέμα, θα ήταν ωφέλιμο αν κρατούσαμε τα εξής στο μυαλό μας:

Πρώτων, το ρωσικό γεωγραφικό περιβάλλον τους έχει βάλει μερικές φορές σε μία φάση θετικής ανταλλαγής, αλλά πολύ περισσότερο σε μια κατάσταση αντιπαράθεσης, τόσο με τους μουσουλμάνους όσο και με τους Άραβες, από τότε που ο ισλαμικός κατακτητικός στρατός έφτασε στους πρόποδες του ανατολικού Καυκάσου στο Derbent (Μπαμπ αλ-Αμπουάμπ, δηλ. “η πύλη των πυλών” στα αραβικά), και άρχισαν να συναλλάσσονται με τον ντόπιο πληθυσμό.

Τότε ήταν που οι μουσουλμάνοι και οι Άραβες αποκάλεσαν τον ορεινό όγκο του Καυκάσου ως το ‘Βουνό των Γλωσσών’ (Τζάμπαλ αλ-Αλσούν) υποδηλώνοντας το πλήθος των γλωσσών που ομιλούνταν στις απρόσιτες του κοιλάδες, κατοικημένες από πλήθος εθνικών και εθνοτικών ομάδων, χωρίς να υπάρχει κάποια συγκεκριμένη κυρίαρχη πλειονότητα. Είναι γεγονός ότι ένα μεγάλο κομμάτι από αυτό το μέρος ονομάζεται ‘Νταγκεστάν’, που σημαίνει ‘Η Γη των βουνών’.

Προηγουμένως, μερικοί ιστορικοί συνέδεαν τους Εβραίους με τους Χάζαρους, που ζούσαν στις βόρειες ακτές της Κασπίας, λέγοντας ότι ο Βασιλιάς των Χαζάρων, έχοντας κακιές σχέσεις με τους χριστιανούς Σλάβους αλλά και διστακτικός στο να ασπαστεί το Ισλάμ που είχε έρθει στην περιοχή με τα μουσουλμανικά στρατεύματα που είχαν εισβάλει από τα νότια, αποφάσισε αυτός και ο λαός του να ασπαστούν τον Ιουδαϊσμό.

Δια μέσω της ιστορίας οι περιοχές των Ρως γνώρισαν διάφορα κύματα εισβολέων και εποίκων, με το πιο σημαντικό απ’ όλα, ίσως αυτό των Τουρκικών (αλταϊκών/τουρανικών) επιδρομών, το οποίο είχε σαν αποτέλεσμα την εγκατάσταση διάφορων τουρκικών φυλών στη Ρωσία. Αυτοί οι λαοί συμπεριλαμβάνουν τους Τσουβάσιους – η μόνη μεγάλη χριστιανική τουρκική φυλή της δυτικής Ρωσίας –, τους Τάταρους, τους Μπασκίριους και τους ‘παλαιο-Βούλγαρους’.

Δεύτερον, η Ρωσία παραμένει η μεγαλύτερη χώρα της Ευρώπης και σίγουρα πρωτογενής πηγή του σλαβικού πολιτισμού. Μάλιστα, όταν οι ευρωπαϊκές δυνάμεις άρχισαν να δείχνουν ενδιαφέρον για τη Μέση Ανατολή, υποστηριζόμενες και από τις αδιάρρηκτες εδώ και χρόνια θρησκευτικές τους σχέσεις με τα ιερά μέρη στην Παλαιστίνη, η Ρωσία ήταν μία από αυτές τις δυνάμεις η οποία εγκαθίδρυσε μία δυναμική εκκλησιαστική, εκπαιδευτική και πολιτιστική παρουσία. Η παρουσία αυτή αντανακλούνταν καλύτερα στα γνωστά ως ‘Μοσχοβίτικα’ σεμινάρια και σχολεία.

Πηγαίνοντας πίσω στον χρόνο

Τα κατάλοιπα αυτής της παρουσίας είναι ακόμα εκεί, παρά την πνευματική υποχώρηση με τη μορφή των επαναστατικών σκέψεων και ιδεολογημάτων κατά τη διάρκεια της Σοβιετικής κυριαρχίας. Ακόμα ανακαλώ στη μνήμη μου κατά τη διάρκεια των σχολικών μου χρόνων στον Λίβανο, συγκεκριμένα στην πόλη Χουέιφατ, τους δυνατούς ρωσικούς δεσμούς με την περιοχή, συμπεριλαμβανομένου του γάμου του Αλεξέι Κρούγκλοφ, του τελευταίου Ρώσου πρόξενου στην Παλαιστίνη, με μία χριστιανή ορθόδοξη κυρία από το Χουέιφατ. Ένας εγγονός του πρόξενου Κρούγκλοφ ήταν ένας πολύ αγαπητός φίλος και συμμαθητής μου.

Επιπλέον, σε μια μελέτη που διεξήχθη από τον Σύριο ακαδημαϊκό Δρ Γιόσεφ Ζεϊτούν, αναφέρεται ότι το ενδιαφέρον της Ρωσίας στο «Μασρέκ» (Ανατολή) πάει πίσω στις αρχές του 19^ου αιώνα, κατά τη διάρκεια της βασιλείας του Αυτοκράτορα (Τσάρου) Αλέξανδρου Ι και των διαδόχων του.

Ο Ζεϊτούν ισχυρίζεται ότι τα πρώτα βήματα προς αυτή την κατεύθυνση ήταν η ίδρυση μοναστηριών, καραβανσεράι και ξενώνων για την εξυπηρέτηση των προσκυνητών και των επισκεπτών στους Αγίους Τόπους, ιδιαίτερα στην Ιερουσαλήμ, αλλά και συμπεριλαμβανομένης της Συριακής πόλη της Σεϊντανάγια, όχι πολύ μακριά από τη Δαμασκό, λόγω της σημασίας της ‘Μονής της Παναγίας’, που θεωρείται από πολλούς χριστιανούς ως ‘τρίτο προσκύνημα’ μετά την Ιερουσαλήμ και τη Βηθλεέμ.

Στη δεκαετία του 1830, ο πρόξενος της Ρωσίας στη Βηρυτό έδωσε εντολή στον Σύμβουλο του να ταξιδέψει διασχίζοντας τη μεγάλη Συρία (Μπιλάντ ας–Σαμ) και να προετοιμάσει μια έκθεση για τη συνολική κατάσταση των Ορθοδόξων Χριστιανών. Η έκθεση αυτή με τη σειρά της οδήγησε την Ρωσική Σύνοδο να ζητήσει από έναν από τους επισκόπους της να ταξιδέψει στην Παλαιστίνη, σε μια διερευνητική αποστολή.

Ο επίσκοπος ετοίμασε πράγματι μια εκτενή έκθεση σχετικά με τις συνθήκες της Ορθοδόξου Εκκλησίας και του πληρώματος της, και υπογράμμισε την επείγουσα ανάγκη για μια πνευματική, κοινωνική και εκπαιδευτική αναγέννηση, καθώς και την ανάγκη να δημιουργηθεί μια μεγάλη ρωσική αποστολή ώστε να προσφέρει ανακούφιση, όχι μόνο στην ευρύτερη Συρία, αλλά και στην Αίγυπτο.

Άνθρωποι των Γραμμάτων

Στην πραγματικότητα, ως καρπός μιας τέτοιας προσπάθειας, η εξέχουσα πνευματική προσωπικότητα του Λιβάνου και άνθρωπος των γραμμάτων, Μιχαήλ Νάιμι, ήταν ένας από τους Συριο-Λιβανέζους αποφοίτους των ρωσο-ουκρανικών ιδρυμάτων, και παρόμοια έτσι ήταν και ο εξέχων Παλαιστίνιος συγγραφέας και εκπαιδευτικός, Χαλίλ ας-Σακακίνι, και τα τρία μέλη του Αραβικού Συνδέσμου της Γραφίδας της Νέας Υόρκης, Ρασίντ Αίγιούμπ, Αμπντου’λ-Μασίχ Χαντάντ και Νασίμπ Αρίντα. Επιπλέον, υπήρχε ο γνωστός Ιεροσολιμίτης πνευματοφόρος και ακαδημαϊκός, Μπαντάλι αλ-Τζούζι, που σπούδασε και δίδαξε στη Ρωσία.

Σύμφωνα με τον Δρ. Ζεϊτούν, το πρώτο σχολείο που οι Ρώσοι άνοιξαν στην Παλαιστίνη, ήταν στο χωριό Αλ-Μουτζάιντιλ, κοντά στην πόλη της Ναζαρέτ στη Γαλιλαία, το 1882. Σύντομα ακολουθήθηκε και από άλλα σχολεία στα χωριά Αρ-Ράμα, Κουφρ Γιάζζιφ, και Ας–Σαγιάρα, το 1883 με 1884.

Θυμάμαι που διάβασα δύο βιβλία, που αναφέρονται στα συμφέροντα της Ρωσίας στη Μέση Ανατολή: το πρώτο «Ο Λίβανος και οι Λιβανέζοι», που γράφτηκε τον 19^ο αιώνα από τον πρόξενο Κονσταντίν Πέτκοβιτς, καλύπτει τα σχετικά με το Όρος του Λιβάνου, αυτόνομης περιοχής μεταξύ 1862 και 1882 (αργότερα μεταφράστηκε στα αραβικά), και το δεύτερο «Κινήματα των αγροτών στον Λίβανο κατά τη διάρκεια του πρώτου μισού του 19^ου αιώνα», που γράφτηκε αργότερα κατά τη διάρκεια της σοβιετικής εποχής από την Ιρίνα Μ. Σμιλιάνσκαγια.

Αυτά τα βιβλία μας δίνουν μια καθαρή ιδέα του πόσο σοβαρά οι Ρώσοι έβλεπαν την περιοχή μας, κατά τη διάρκεια της αυτοκρατορικής αλλά και της σοβιετικής της περιόδου. Ακόμα, φαινόμαστε ανίκανοι να αντιληφθούμε πίσω από τις προθέσεις της Ρωσίας. Ακόμα δεν ξέρουμε, ή ξεχνάμε, ότι η Ε.Σ.Σ.Δ. ήταν η πρώτη χώρα που αναγνώρισε την ίδρυση της Σαουδικής Αραβίας!

Η ουσία του θέματος είναι ότι η Ρωσία δεν έπαψε ποτέ να βλέπει τον εαυτό της ως έναν μεγάλο παίχτη με σημαντική επιρροή στη διεθνή σκηνή’ πόσο μάλλον σε σχέση με τις συχνά προβληματικές ιστορικές της σχέσεις με το Ισλάμ και τους μουσουλμανικούς λαούς, με τα γεωπολιτικά συμφέροντά της στη μέση του παγκόσμιου ανταγωνισμού και τις οικονομικές και πετρελαϊκές της ανησυχίες σε έναν κόσμο των συγκρούσεων αλλά και της κοινωνικής ενσωμάτωσης.

Σήμερα, ως Άραβες, χρειαζόμαστε ειδικούς σε σχέση με τις ρωσικές και τις κινεζικές υποθέσεις, στο ίδιο επίπεδο με αυτούς που έχουν σπουδάσει την Ευρωπαϊκή και Αμερικανική ιστορία και πολιτισμό. Αυτή είναι μία πρόκληση για μας, και χρειαζόμαστε – πολύ απλά – να γνωρίζουμε τους Ρώσους και τους Κινέζους, τόσο όσο γνωρίζουν και αυτοί εμάς.

Ιγιάντ Άμπου Σάκρα,

Πηγή: Asharq al-Awsat